یادداشتی بر خانه پدری

فیلم خانه پدری را کیانوش عیاری سال 89 ساخته است و همان موقع بعد از یکی دو اکران توقیف شد. اکرانش جنجالی بود. خشم ها و نقدها و تحسین های بسیاری داشت. من در آن بازه زمانی از سینمای ایران خیلی کم می‌دانستیم- خیلی کمتر از الان. جز تیتر خبرها که در مورد این فیلم بود دیگر اطلاعی نداشتم. حتی بحث لغو توقیف این فیلم به مجلس هم کشیده شد. تا اینکه عید امثال گویا از طرف خود تهیه کننده‎ فیلم، فیلم منشتر شد.

فیلم در مورد زندگی زنان ایرانی در گذرهای زمانی مختلف است. ( قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم، دهه شصت و دهه هشتاد) من تخصصی بر ساختار و قالب فیلم ندارم. قبلاً که اصطلاحاً یادداشت می‌نوشتم سعی میکردم که قالبش را هم نقد کنم. امّا نقد  را ضایع می‌کردم. در این فیلم هم حرفی ندارم جز بازی ضعیف و انتخاب بد بازیگرانش خصوصاً انتخاب مهران رجبی!  

در مورد موضوع فیلم و نحوه پرداخت فیلم نامه، اما حرف بسیار است.

پرداختن زندگی زنان در جامعه ایرانی و مشکلاتش کار نیکویی است. در جامعه مردسالار ایرانی و حتی خاورمیانه‌ای برداشت‌های مغالطه‌ای از اسلام با طعم خصلت‌ها و خشم‌های فطری جامعه مردان، جامعه را یک سیستم جنسیت‌زدگی و ضد زن کرده است. ریشه‌اش هم واضح است. برداشت شخصی از قواعد اسلامی و مغالطه قواعد اسلامی با قوانین اجتماعی عربستان.

این فیلم امّا کل مشکلات جامعه زنان را تقلیل داده است به چند موضوع ساده. در واقع این فیلم فقط یک بعد از چند بعد زندگی مردسالاری را هدف قرار داده است، غیرت. غیرت پدری که تا شابعه ارتباط دخترش با دیگری را می‌شنود شمشیر به دست می‌شود، غیرت از حجاب دختر/ زن، غیرت از علاقه به کار نکردن زن و چیزهایی ازین قبیل.  

امّا تقلیل مشکلات به چند موضوع چرا کار اشتباهی است؟ در جامعه ای که هنوز توسعه نیافته است و مردسالاری  روح حاکم است یا حداقل روح حاکم قوانین است نقد کردن هنرمندانه باشد. چیزی که آدم از یک کارگردان انتظار دارد. ولی این فیلم ما را مایوس میکند.  مهمترین مشکل جامعه زنان آیا «حق تحصیل» و «حق فعالیت اجتماعی» نیست؟ چه بسیار دخترانی بودند که به دلیل نظام ضد زن امکان توسعه استعدادهای درونی خود را نداشته اند. مدرسه و دانشگاه جای همین کار است، توسعه و شکوفایی استعدادها و شکل گرفتن شخصیت مستقل.

موضوع مهم دیگر میزان نقش زن در تصمیم‌ها زندگی و رنج مضاعفی است که زنان در طی این سالها کشیده اند. این موضوعی است که ابدا در این فیلم مجال پرداختن پیدا نکرده است. به همین موضوع بحث «نگاه کالایی به زن» را هم اضافه کنید.

بررسی زندگی زنان از نگاه های منشاء گرفته از جنسیت زدگی، حتی اگر درجهت عدالت اجتماعی آنها باشد باز به نحوی بازتولید همون چهارچوب فکری است. مشکل جامعه زن ایرانی این است که چون خود در یک چهارچوب فکری جنسیت زده رشد کرده است ابزارهایی که برای رهایی استفاده میکند نیز برگرفته از همین نگاه است، کشف حجاب، حذف غیرت مردانه از زندگی. راه حل امّا چیز دیگری است. بازی کردن در زمینی دیگر با قوانینی دیگر که روح جامعه مردسالار را از جایگاه خود برتر بینی اش به جایگاه برابری بکشاند.